Bu hastalık saç baş yolduruyor! Karantina stresi yüzünden neredeyse kel kaldı. (Hürriyet Gazetesi)

Henüz 8 yaşında ama karantina stresinden, önce kirpiklerini sonra da saçlarını yolmaya başladı. Bu rahatsızlığı yüzünden neredeyse kel kalan küçük kıza doktorlar trikotillomani teşhisi koydu. Gelin önce birlikte Amelia Mansie’nin yaşadıklarını annesinden dinleyelim sonra da bu hastalığın detaylarını konunun uzmanından öğrenelim.

İngiltere’nin Bristol şehrinde yaşayan Amelia Mansie, geçen yıl bahar aylarında ülke çapında ilan edilen Covid-19 karantinası nedeniyle okullarda uzaktan eğitime geçilince arkadaşlarından ve yakın aile üyelerinden uzak kaldı. Bu durum Amelia’yı oldukça üzüyordu.

Nisan ayında ailesi Amelia’nın kirpiklerini koparmaya başladığını fark etti. Daha sonra saçlarını da koparmaya başlayan küçük kızın ailesi, karantina kaynaklı değişimlerin çocukta saç yolma bozukluğunu tetiklediğini ve bu nedenle Amelia’nın kel kaldığını iddia ediyor.

TEŞHİS: TRİKOTİLLOMANİ

O günlerde Mansie ailesi bir hekimle yüz yüze görüşme randevusu almak için uzun süre uğraştı ancak pandemi nedeniyle başarılı olamadı. Sonunda telefonla görüştükleri doktor Amelia’nın hastalığı için trikotillomani teşhisi koydu. Amelia’nın bu alışkanlığı karantina bitiminde okuluna ve arkadaşlarına kavuştuğunda terk edeceği de söyledi.

Ancak aradan geçen zamana ve okulların yeniden açılmış olmasına karşın Amelia saç yolma alışkanlığından halen vazgeçmedi. Bugün küçük kızın başının arkasında sadece birkaç uzun saç teli bulunuyor. Amelia kafasına bandana ya da peruk takmadan evden dışarı çıkmıyor.

“HER ŞEYE RAĞMEN ÇOK GÜZEL OLDUĞUNU BİLİYORUM”

Amelia’nın annesi Jemma, Daily Mail’e yaptığı açıklamada, “Kızımın bunu yaşamasını izlemek çok zordu. Her şeye rağmen onun hâlâ çok güzel ve harika olduğunu biliyorum ama kafasını yıkarken onu böyle görmek beni çok üzüyor” sözleri ile duygularını dile getiriyor.

Jemma, Amelia’nın bu yılın başlarında okulların açılmasından bu yana saçlarının durumu yüzünden zorbalar tarafından hedef alındığını ve Covid krizi sırasında biriken iş yükü nedeniyle çocuklara yönelik Ruh Sağlığı hizmetlerine erişmekte zorlandığını da sözlerine ekliyor.

Kızının saç çekme alışkanlığı konusunda biraz daha rahatlamış göründüğünü ancak bandana veya peruğunu takmadan evden çıkacak öz güvene sahip olmadığını vurgulayan Anne Jemma Mansie, “Amelia sürekli ‘İnsanlar hakkımda ne düşünüyor?’ ve ‘Zorbalığa uğrar mıyım?’ diye düşünüyor” derken zorbalığa uğramanın Amelia’yı daha da tetiklediğini belirtiyor.

İngiltere’nin Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) kaynaklarına göre, bu rahatsızlığı için genç kızlarda ve genç kadınlarda daha yaygın görülen bir tür bağımlılığa benzetmek mümkün. Buna göre, her 50 kişiden biri (yüzde 0,5 ila 2) genellikle başlarındaki, kaşlarındaki veya kirpiklerindeki tüyleri çekme şeklinde kendini gösteren saç yolma bozukluğundan mustarip.

Bu hastalık saç baş yolduruyor Karantina stresi yüzünden neredeyse kel kaldı

KAFASINDAKİ TÜM SAÇLARI ÇEKİP KOPARDI

Annesi, Amelia’nın kirpiklerini yolduğunu birkaç kez gördüğünü ama bunu fazla düşünmemeye çalıştığını belirterek, “Sonunda hiç kirpiği kalmadı. Kirpikleri bitince saçlarını çekmeye başladı ve bu alışkanlığını karantina boyunca devam ettirdi” ifadelerini kullanıyor.

İlk başlarda Amelia’nın kafasının arka tarafında küçük açıklıklar oluşmuş ama çok görünür bir yerde olmadığı için aile bunu çok önemsememiş. Ancak anne bugün, “Çocuğumun durumu o kadar kötüleşti ki o zamandan beri neredeyse tüm saçlarını kafasından çekti kopardı” diyor.

Jemma yaptığı açıklamada “Amelia yaptığının farkında ama bu konuda konuşmaktan hoşlanmıyor. Saçlarını koparma davranışını engellemek için dikkatini dağıtmaya çalışıyorum. Onu saçıyla oynarken yakaladığımda bunu yapmaması konusunda ısrarcı davranmamam gerektiğini öğrendim” sözlerine yer veriyor.

Annesi, geçmişte Amelia’nın mutlu, sevimli ve zeki bir kız olduğunu ama bu durum nedeniyle kişiliğinin değiştiğini belirtiyor. Jemma, önceden çok arkadaş canlısı olan Amelia’nın ama artık sosyalleşmek için pek hevesli olmadığını ve kendini izole ettiğini, okuldan eve döndüğünde kendinden daha büyük kızların saçları hakkında söylediği korkunç şeylerden bahsettiğini anlatıyor.

“OKULA DÖNÜNCE ATLATIR” DEDİLER AMA…

Jemma Mansie, kızının kirpik ve saç yolma huyunu ilk defa araştırdığında, Amelia’nın trikotillomaniden mustarip olduğunu keşfetmiş ve kızının sağlık merkezindeki doktoru ile görüşmüş. Hastalığı doğrulandıktan sonra kızın yaz tatilinden sonra okula döndüğünde bu alışkanlığı bırakacağı öngörülmüş.

Doktorun bu geri bildirimi nedeniyle Amelia’nın Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Hizmetleri’ne sevk edilmesi de zorlaşmış. Bunun üzerine Amelia’nın durumunun daha da kötüleşebileceğinden endişelenen Mansie, kızı için okul terapistiyle haftalık seanslar düzenlemeye başlamış.

Amelia şu an özel hipnoterapi seansları da alıyor. Ayrıca, saçlarını çekme dürtüsü hisseden insanlar için önerilen başa çıkma mekanizmalarından biri olan stres çarkı kullanıyor.

Anne Mansie, “Bu durumun muhtemelen kızımın hayatının geri kalanında onunla olacak bir şey olduğunu biliyorum ancak ona yardım etmek için elimden gelen her şeyi yaptığımı bilmem gerekiyor. Pek çok insan bu hastalıktan mustarip olsa da bu konuda çok fazla farkındalık yok çünkü trikotilomani hakkında bilgi eksikliği var” sözleri ile bu hastalık hakkında farkındalık yaratılması gerektiği söylüyor.

Okulun karantina döneminde olabildiğince yardımcı ve destekleyici olduğunu söyleyen Jemma ,”Asıl önceliğim Amelia’nın kendine güvenini geri kazanmasını ve kim olduğunu kabul etmesini sağlamak, ona bu konuda yardımcı olmak” diyor.

‘TEDAVİSİ GÜÇ RUHSAL BİR BOZUKLUK’

Psikiyatrist ve Psikoterapist Uzm. Dr. Fatma Coşar, saç yolma bozukluğu olarak da bilinen trikotillomaninin; tekrarlayan saç yolma ile karakterize olan ve kişide belirgin saç yitimi ile sonuçlanan, kişinin işlevselliğini bozan, tedavisi güç ruhsal bir bozukluk olduğunu söylüyor.

Bu kişilerde en sık saç yolma davranışı görülürken, kaş yolma, kirpik yolma, koltuk altı ve kasık bölgesi gibi vücudun farklı bölgelerinden de kılları yolma davranışının görülebileceğinin altını çizen Coşar, olguların yarısından fazlasında birden fazla aktif çekme alanı bulunduğunu belirtiyor.

SAÇ YOLMA ACITMIYOR AKSİNE HAZ VERİYOR

“Saç yolma günün herhangi bir saatinde ve kısa sürelerde gerçekleştiği gibi daha uzun da sürebilir. Saç yolma davranışı evde okula göre daha fazla görülür. Evdeyken de çocuk genellikle aile bireylerinin yanında saç yolma davranışı göstermezken yalnız olduğu zamanlarda bunu istemsizce yapabilir” diyen Coşar, kişide saç yolma davranışının iki farklı şekilde ortaya çıkabileceğini belirtiyor.

Coşar şöyle devam ediyor:

“Odaklanmış tip çekmede yolma davranışı kişinin bir saçın kaba, düzensiz ya da olması gereken yerde olmadığını gördüğü ya da hissettiği zaman ortaya çıkar. Otomatik tip çekme ise çocuk sıkıldığında, bazen ders çalışırken, bazen uyumak için yatağa geçtiği zamanlarda ortaya çıkar. Saç yolma esnasında kişi ağrı hissetmez, saç düzenli bir şekilde koparılır, saç koparma hazza neden olur, sonrasında ise suçluluk hissi ortaya çıkar.”

‘NE YAŞADIĞI DEĞİL YAŞADIĞI OLAYA YÜKLEDİĞİ ANLAM ÖNEMLİ’

Bu ağır psikiyatrik rahatsızlığın nedenlerini ise Coşar, şöyle açıklıyor:

“Trikotillomaninin nedenleri arasında genetik yatkınlık, nörobiyolojik, çevresel ve psikolojik pek çok etken vardır. Ebeveynlerin boşanması, ebeveyn kaybı ya da kayıp algısı, taşınma, göç, okul değişikliği, fiziksel-duygusal-cinsel istismar trikotillomaniye neden olabilir.”

Esas önemli olan şeyin çocuğun ne yaşadığı değil yaşanılan olaya nasıl bir anlam yüklediğinin önemini vurgulayan Coşar, okul değişikliği gibi aileler tarafından bazen olağan karşılanan bir yaşantının bile çocuğun iç dünyasında büyük hasarlar oluşturabileceğine dikkat çekiyor.

KENDİNİ İSTEMSİZCE CEZALANDIRABİLİR

Coşar, çocukların yaşanan pek çok olayda suçluluk hissine kapıldığını, mesela istismara uğrayan bir çocuğun bunun kendi hatası olduğunu düşündüğünü ve bunun sonucunda saç koparma davranışı ile kendini bir şekilde istemsizce cezalandırabileceğini, ayrıca ailesinden göremediği ilgiyi ve sevgiyi de bu şekilde elde etmeye çalışabileceğini hatırlatıyor.

SANILANDAN DAHA SIK KARŞILAŞILIYOR

Araştırma sonuçları trikotillomaninin sanılandan çok daha sık olduğunu gösteriyor. Çocuklarda yüzde 1, Üniversite öğrencilerinde ise yüzde 1-3 sıklığında görüldüğü, hastalık düzeyinde olmayan saç koparma davranışının ise genç erişkinlerde yüzde 15’e ulaştığı biliniyor. Dünyada 100 milyonun üstünde trikotillomani vakası olduğu düşünülüyor.

ÜLKEMİZDE DE TRİKOTİLLOMANİ VAKALARINDA ARTIŞ YAŞANDI

Uzm. Dr. Coşar, ülkemizde de trikotillomani vaka bildirimleri yapıldığını, ağır pandemi koşullarının çocuklar ve ergenler üzerinde pek çok olumsuz izler bıraktığını, bu dönemde diğer ruhsal bozuklarda olduğu gibi trikotillomani vakalarında da artış olduğunu söylüyor ve önümüzdeki yıllarda bu vaka bildirimlerinin daha da artacağını düşündüğünü belirtiyor.

Peki aileler böyle bir sorun yaşayan çocuklarında iş bu şekilde ciddi sonuçlara varmadan hangi belirtileri dikkate almalı?

Fatma Coşar, öncelikle saç yolma davranışı genellikle ailelerin yanında yapılmadığı için sorunun geç fark edildiğini belirtiyor ve ekliyor:

“Ebeveynler küçük çocuklarda kafalarında açılan alanları fark ettiklerinde saç dökülmesi olduğunu düşünerek bir çocuk doktoruna başvuruyorlar ve sürecin psikolojik boyutu gözden kaçabiliyor. Ergenler ise açılan alanları şapka, peruk, takma kirpik ve kozmetik ürünler kullanarak, saçlarını farklı toplayarak saklama eğiliminde oluyorlar. Bu gibi durumlar ailelere bir sorun olduğuna dair ışık yakabilir. Diğer yandan çocuğun odasında yolunmuş saçların bulunması da olasıdır.”

Coşar, trikotillomani vakalarının mutlaka bir psikiyatri uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerektiğinin altını çiziyor ve yinelemelerle giden, kronik seyirli bir hastalık olan trikotillomaniye pek çok psikiyatrik hastalığın da eşlik edebileceğini vurguluyor.

Tedavinin genellikle ilaç eşliğinde psikoterapi uygulamaları ile sürdürüldüğünü, tersine alışkanlık kazandırmanın trikotillomaninin psikoterapisinde büyük payı olduğunu, istenmeyen davranışa neden olan tetikleyicilere dair farkındalık sağlanmaya çalışıldığını ve ardından koparma dürtüsü oluştuğunda stres çarkı çevirme, oyun hamuru ile oynama gibi rakip cevaplar belirlendiğini söyleyen Coşar, eldiven takarak ya da şapka giyerek oluşturulan bariyerin saç koparmanın önüne geçilmesini sağlayabileceğini ekliyor.

‘İSTERSE YAPMAZ’ DÜŞÜNCESİ TEDAVİYİ GECİKTİRİR

Coşar, aileler tarafından yapılan en büyük hatanın “Çocuklar isterse bu davranışı yapmayı bırakabilir” diye düşünmek olduğunu, bu yaklaşımın hem tedavilerin gecikmesine hem de çocukta suçluluk hissinin oluşmasına neden olduğunu söylüyor ve aileleri bu konuda uyarıyor.

Trikotillomanin tedavi edilmediğinde kişinin sosyal ilişkilerinde bozulma, öz güven sorunları, okul uyumunda bozulma, mutsuzluk gibi pek çok ek soruna da neden olabileceğini söyleyen Fatma Coşar, bazı olgularda koparılan saçların yutulması neticesinde ek tıbbi sorunların da oraya çıkabileceğini ekliyor.